Tríd is tríd, déantar in alt 34 socrú do dhá chás ar leith i ndáil le diúscairtí maoine carthanais:

• foráiltear le halt 34(1) do mhaoin carthanais a aistriú chuig ceannaitheoir ar mhargadhluach oscailte iomlán; agus
• foráiltear le halt 34(2) do mhaoin a aistriú chuig carthanas cláraithe eile le haghaidh cuspóir carthanúil difriúil ar luach ar lú é ná margadhluach oscailte iomlán. 

Agus diúscairtí á ndéanamh faoi alt 34(1), ní mór a léiriú go mbeidh siad ina mbuntáiste don charthanas trí dhoiciméid chuimsitheacha a sholáthar maidir le luach na maoine agus maidir leis an ngníomhaíocht margaíochta.  Ní mór a léiriú go bhfuil margadhluach oscailte iomlán á fháil.

Is ar luach ainmniúil, nó ar luach ar lú é ná margadhluach iomlán, a dhéantar diúscairtí faoi alt 34(2). Ní ceadmhach diúscairtí den sórt sin a dhéanamh ach amháin i gcás go mbeidh aistriú nó diúscairt eile á dhéanamh nó á déanamh ag carthanas chuig carthanas cláraithe eile le haghaidh cuspóir carthanúil difriúil, ar cuspóir é a chuireann leas an phobail ar aghaidh.

I gcás nach mbeidh sé de chumhacht ag carthanas diúscairt a dhéanamh i leith alt 34(1), agus i ngach cás a bhaineann le halt 34(2), ní mór don charthanas údarú a fháil ón Rialálaí Carthanas.

Ní bheidh. Mura raibh Cumhacht Díola ag carthanas tráth a cheannaigh sé maoin a mbeartaíonn sé í a dhíol, ní bheidh aon fheidhm ag an gCumhacht Díola nua maidir leis an maoin sin. Ceanglaítear údarú a fháil ón Rialálaí Carthanas i leith gach maoine a ceannaíodh sular cuireadh an Chumhacht Díola leis an doiciméad rialaithe.

I bhformhór na gcásanna ina gceapann an Rialálaí Carthanas (nó inar cheap Coimisinéirí na dTabhartas agus na dTiomnachtaí Carthanúla d’Éirinn roimhe sin) iontaobhaithe nua faoi alt 43 den Acht Carthanas, 1961, cuirtear, nó cuireadh, srian ar áireamh san ordú ceapacháin agus iontráiltear, nó iontráladh, an srian sin mar thoirmeasc ar an teideal maoine mar a leanas:  

“AGUS DEARBHAÍTEAR LEIS SEO go mbeidh an Ceapachán agus an Dílsiú a dhéantar leis an nGníomhas seo faoi réir an choinníll shainráite nach ndéanfaidh an tIontaobhaí aon diúscairt maoine carthanais (mar a mhínítear le halt 34(6) den Acht Carthanas, 1961) gan toiliú i scríbhinn roimh ré ón Údarás Rialála Carthanas.”

Ós rud é nach sáraítear leis an gCumhacht Díola sa doiciméad rialaithe aon srian sainráite ar theideal, ní mór don charthanas iarratas ar údarú a dhéanamh roimh ré má bheartaíonn sé leas sa mhaoin a dhíol nó a dhiúscairt ar shlí eile.

Is gá gur phróiseas láidir a bheadh i bpróiseas an Rialálaí Carthanas le haghaidh iarratais ar dhíol a údarú. Is fíor sin go háirithe i leith idirbhearta a bheartaítear a dhéanamh lasmuigh den mhargadh, mar gheall ar an mbaol go bhféadfaí sócmhainní carthanais a chailleadh.

Tríd is tríd, ar mhaithe le trédhearcacht agus ar mhaithe lena léiriú go bhfuil carthanas ag fáil luach iomlán ar a shócmhainní, b’fhearr go ndíolfaí maoin carthanais ar an margadh oscailte tar éis feachtas margaíochta agus próiseas iomaíoch tairisceana/idirbheartaíochta a sheoladh. Ba cheart d’iontaobhaithe carthanais a chinntiú go bhfaighidh siad comhairle ghairmiúil sula mbreithneoidh siad a mhalairt a dhéanamh. I gcomparáid le hiarratais eile, is troime na ceanglais dhoiciméadacha le haghaidh iarratais ar idirbhearta maoine carthanais a dhéanamh lasmuigh den mhargadh. Is mó grinnscrúdú a dhéantar orthu freisin. Is féidir go mbeidh próiseas níos faide i gceist le hiarratais den sórt sin, rud a sháróidh aon tairbhí a bhraitear a bheith ag baint le maoin a dhíol lasmuigh den mhargadh. Féadfaidh an Rialálaí Carthanas ceanglas a chur ar charthanas maoin a thairiscint ar an margadh oscailte i gcás nach mbeidh sé sásta le coinníollacha nó imthosca an díolacháin bheartaithe.

Féadfaidh an Rialálaí a ordú go ndéanfaí athruithe ar na coinníollacha díola, mar shampla an praghas ceannaigh, margú na maoine, nó úsáid na bhfáltas ón díolachán. Moltar do chomhairleoirí dlí de chuid carthanais nach bhfuil Cumhacht Díola éifeachtach acu coinníoll cuí a chur ar áireamh sa Chonradh i gcomhair Díolacháin, ar coinníoll é lena gceadófar don charthanas an conradh a athrú nó a chealú i gcás go dtabharfar údarú faoi réir coinníollacha nó nach ndeonófar údarú.

Níl. Breithníonn an Rialálaí Carthanas gach iarratas ar a fhiúntas féin agus de réir fhorálacha alt 34 den Acht Carthanas, 1961, agus de réir reachtaíocht eile is infheidhme.

• Iontaobhaithe nua a cheapadh sula margófar an mhaoin lena díol, de réir dhoiciméad rialaithe an charthanais;
• Na doiciméid ábhartha a ullmhú agus am a chur i leataobh chun iarratas alt 43 a dhéanamh chuig an Rialálaí Carthanas ar iontaobhaithe nua a cheapadh, más gá déanamh amhlaidh sna himthosca;
• Ná déan díolachán a mhargú ná a chomhaontú ach amháin tar éis an teideal a thabhairt cothrom le dáta agus tar éis na hiontaobhaithe nua a chur le Clár Carthanas an Rialálaí Carthanas.

Déanann Bord an Rialálaí Carthanas cinntí tar éis iarratais a athbhreithniú agus a bhreithniú. Is gnách go mbíonn naoi gcruinniú ag an mBord gach bliain. Léigh an rannán maidir leis an bPróiseas Iarratais.

Sa chleachtas, ní mór do dhá dtrian ar a laghad d’iontaobhaithe an charthanais chláraithe an fhoirm iarratais a shíniú thar ceann an charthanais chláraithe (féach alt 55 den Acht Carthanas, 1961, freisin). Más rud é gur iontaobhaí carthanais de chuid an charthanais chláraithe agus oifigeach de chuid na cuideachta sealbhaíochta maoine araon é/í duine aonair, is féidir go mbeidh ar an duine sin an fhoirm a shíniú faoi dhó (á chur in iúl go soiléir cén cháil ina bhfuil sé/sí ag síniú). Ní leor don chuideachta shealbhaíochta maoine, agus don chuideachta sin amháin, an t-iarratas a dhéanamh. Seolfar ar ais aon fhoirmeacha iarratais nach bhfuil sínithe i gceart thar ceann an charthanais chláraithe, rud a mhéadóidh an t-aga próiseála.

Is gá dhá chóip de na foirmeacha sínithe le haghaidh díolachán a údarú a chur isteach, agus sínithe bunaidh dúigh fhliuch ar an dá cheann díobh.

Féach an nóta faisnéise.

Braitheann an freagra ar an gceist sin ar na himthosca agus ar an dóigh ar tháinig an deacracht i ndáil leis an uacht a riar chun cinn. Agus aird á tabhairt ar na dualgais atá ar ionadaí pearsanta dlíthiúil eastát a riar, b’fhiú barúlacha nó comhaontú i bprionsabal a fháil ar dtús ó aon charthanas agus ó aon daoine eile ar tairbhithe de chuid an eastáit iad agus a mbeidh tionchar ag an gcineál gníomhaíochta atá beartaithe orthu. Ba cheart cóipeanna de gach comhfhreagras ábhartha a sholáthar in éineacht leis an Dearbhú Reachtúil. Ba cheart aird a thabhairt ar chostas aon teagmhála den sórt sin agus ar luach foriomlán an eastáit/na tiomnachta carthanúla lena mbaineann.

Má áirítear le d’iarratas ceist a bhaineann le hainm, tuairisc nó stádas aon eagraíochta carthanúla nó aon iontaobhais charthanúil, ba cheart duit an Clár Carthanas a chuardach agus aon charthanais chláraithe a bhfuil baint acu le d’iarratas a shainaithint go soiléir trí thagairt a dhéanamh dá nUimhir Charthanais Chláraithe.  Mar aon le carthanas a chuardach de réir ainm ar an gClár Carthanas, is féidir leat carthanas cláraithe a chuardach de réir aitheantóirí eile freisin, lena n-áirítear a uimhir leis an Oifig um Chlárú Cuideachtaí, más cuideachta é, agus a uimhir rolla, más scoil é. 

Aitheantóir eile a d’fhéadfadh cabhrú leat stair aon charthanais a rianú is ea a uimhir charthanais, má shealbhaíonn an eagraíocht díolúine charthanúil chánach faoi láthair nó má shealbhaigh sí díolúine charthanúil chánach roimhe sin.  Tabhair faoi deara nach dtaispeántar uimhreacha carthanais ar an gClár Carthanas.  Ba cheart duit teagmháil a dhéanamh leis na Coimisinéirí Ioncaim má tá ceist agat maidir le cé acu atá nó nach bhfuil uimhir charthanais ag eagraíocht faoi láthair nó maidir le cé acu a bhí nó nach raibh uimhir charthanais aici roimhe sin.

Faoi réir na gcoinníollacha agus na bhforálacha atá leagtha amach in alt 21 d’Acht 1961, déanfar aon iontaobhaí nó aon duine eile a ghníomhaíonn de réir tuairim nó comhairle ón Rialálaí Carthanas a shlánú a mhéid a bhaineann lena f(h)reagracht féin as an iontaobhas atá i gceist.

Má tá bronntanas do charthanas ar áireamh in uacht, ba cheart an bronntanas sin a thabhairt don charthanas sin. Ní mór duit an Oifig Phrobháide, an carthanas agus an Rialálaí Carthanas a chur ar an eolas faoin mbronntanas. Ba cheart duit an Clár poiblí Carthanas a chuardach chun a shainaithint cén carthanas cláraithe ar cheart an bronntanas a íoc leis agus ba cheart duit comhairle dlí a fháil chun cabhrú leat é sin a dhéanamh.

Má chruthaítear le huacht iontaobhas carthanúil nua, ba cheart duit comhairle dlí a fháil. Foghlaim conas carthanas nua a chlárú ar ár suíomh Gréasáin.

Má bhunaítear le huacht iontaobhas carthanúil nua, tá dualgais ar na hiontaobhaithe freisin mionsonraí an iontaobhais a chothabháil agus a chomhdú ar an gClár Lárnach um Úinéireacht Thairbhiúil Iontaobhas trí shuíomh Gréasáin na gCoimisinéirí Ioncaim. Tá tuilleadh faisnéise ar fáil faoin gceannteideal “Iontaobhais Charthanúla” ar an rannán Ceisteanna Coitianta dár suíomh Gréasáin. Níl an Rialálaí Carthanas freagrach as an gClár Lárnach um Úinéireacht Thairbhiúil Iontaobhas.

Ba cheart duit an Clár Carthanas a chuardach ar ár suíomh Gréasáin agus iarraidh ar an tairbhí ainmnithe a shainaithint cén carthanas cláraithe ar cheart an bronntanas a íoc leis.  Ba cheart duit mionsonraí faoi sin a chur ar áireamh ar an bhfoirm tiomnachta carthanúla